Mesele, sadece otoritelerce genel kabule uygun ve makbul bulunan veya heretik/aykırı görünen Kur’an meali tartışması mıdır, yoksa bunun ötesinde çok daha başka şeyleri mi çağrıştırır?…
Müslümanların tarihine “Mihne” adıyla geçmiş bir olay var: “Devlet-Din” veya “siyasi otorite-dini otorite” ikilemi ve ilişkisinde İslami siyasi düşünüş biçimini esastan bozucu etkisiyle önemli bir yol çatağıdır.
Konu özünde dinde kimin otorite olacağıyla irtibatlıydı. Çünkü devlette otorite belliydi: Sultan. Burada itaat sultana yapılırdı. Sultanın halifeliğiyse raşit halifelerden sonra şeklen vardı. Bu durumda dinde otorite kimdi? Burada itaat kime yapılacaktı?
M8. 10-850 arasında yaşanan Mihne olayında konunun özü buydu…
Bu olayda en dikkat çeken şey, devletle dinin iki ayrı varlığa veya otoriteye dönüştüğü fikrinin tartışılmaya başlanması, İran-Roma-Bizans siyasi kültürünün bünyeye dahil edilmesi, devlet zorunun devreye sokulmasıydı.
Dolayısıyla ve aslında bu gün çok doğal karşılanan “devletin dinide hükümranlık alanına dahil etme” teşebbüsüdür. Devletin tartışma alanı dışına çıkartılmasıdır.
Mihne olayında şayet işin bu kısmını atlarsak ne o olayı, ne doğuracağı sonuçları, ne tarihte bu bağlamda olup bitenleri ve ne de bu günü anlayamayız!…
Orada Mutezile’nin ileri gelenlerinden çoğu bir iktidar mezhebi olmayı, iktidar imkanlarından istifade etmeyi kar hanesine yazmış, halife sultanın dinde de otorite olmasını devlet desteğiyle savunmuştu: Rasyonalist akılla “Kur’an’ın mahluk olduğu” teziyle.
Tez özetle şöyle: Yaratılmış şeylere sultan hükmediyorsa, sonradan yaratılmış vahyin yorum tekelide sultana ait olmalıdır. Yani “sultanın buyruğu dindir.”
Bu tezi reddedenler baskı altına alınır, susturulur, korkutulur, cezalandırılır: Buna rağmen hakikati dillendiren Ahmet b Hanbel’in şahsında isyanı, ısrarı ve işkence altındaki şehadeti meşhurdur. Allah dinini Ahmet b Hanbel ile korumuştur!
Büyük imama göre dinde otorite “Kur’an ve Sünnettir.” Allah’ın kelamı olan ilahi metnin kendisi, onu en doğru olarak yorumlayan ve uygulayan peygamberdir.
Bu görüş daha sonra “alimlerin dinde otorite olduğu”na dönüşecektir…
Türkiye’de bir Kur’an mealinin genel dini kabullere uygun bir meal olup olmadığı meselesi, sadece bir sansür meselesi değildir! Buna kimin karar vereceği, onun bu husustaki otoritesi meselesidir mesele.
Otorite bir devlet kurumu olan diyanet midir? Böyleyse bu yetkiyi nerden alacaktır? Dinden mi devletten mi?
Allah, peygamber hariç hiç bir kimseyi, devlet dahil hiç bir kurumu ve bir ruhban zümresini dinde otorite kabul etmediğine göre, bu nasıl olacak? Burada Mutezile kimdir; din işleri yüksek kurumu mu, ilahiyat fakülteleri mi, tarikatlar mı?
Bir sultan veya bir iktidar veya bir devlet, velev ki başta çoktandır sembolikleşen tarihsel bir halife olsun, dinde otorite olabilir mi?
Böyle olursa bunları kim hesaba çekecek? Yanlış yaptığında bunları kim düzeltecek? Her iktidarın kendi Mihnecileri olabileceğine göre kim?…
Tarihte bu işleri salih alimlerimiz çözdüler. Çünkü onların neredeyse cümlesinin devletleriyle arası hiç iyi olmadı, maaşlı devlet memurluğu da yapmadılar. Oysa uzun süredir kendi kazanıp direnen, özerk ve bağımsız kalan, işkenceyi ve ölümü göze alan bir alimlik geleneği de yok!…
Geçmiş seçim dönemlerinde camilere masa sandalye dizerek, protokol uygulayarak, milli semboller altında parti propagandası yapmaya cüret edenler, meal yasağı vesilesiyle şimdi dinide mi tekellerine almak istiyorlar?…
Her zaman her iktidarın Mihnecileri olabilir, bu sayede bu gün laiklik olarak bilinen ön kabulle dini de siyasi iktidarların hükümranlık alanına sokabilirler; ama her Mihnecilerin karşısına Ahmet b Hanbellerde çıkar!
