Geride bıraktığımız ayda döviz sepeti 5.33 TL´den 7.07´ye çıktı. TL´nin değeri 18.76 sentten 14.14 sente indi.
TL´deki bir aylık kayıp yüzde 24.6´ya vardı. Geliri, tasarrufu, maaşı TL ile olan herkes ağustos ayında dörtte bir oranında kaybetti. 9 günlük tatil ağustosta iyi geldi ama kurdaki artış bu tatili kimileri için zehirledi.
Hesap yılbaşından bu yana yapılırsa sepet bazında TL´nin değerinin 23.96 sentten 14.14 sente indiği ve yüzde 41 değer yitirdiği görülür. Dolayısıyla vade 8 aya çıkarıldığında kayıp da yüzde 41´e yükseliyor.
ENFLASYON PATLAMASI
İşte bu birikimli döviz kuru artışı veya TL´nin hızlı değer kaybı enflasyonu azdırdı. Ağustos ayında tüketici enflasyonu yüzde 2.30, üretici fiyatlarını yüzde 6.60 arttı. Yıllık enflasyon da tüketicide yüzde 17.90´a, üretici de yüzde 32.13´e çıktı ve 2003 sonrasının en yükseğine vardı. Artışa mallar gurubunun öncülük yapması ve çekirdek enflasyonun da manşetle yarışması net biçimde kur etkisini ortaya koyuyor.
MAKAS NEREDEN DARALACAK?
Zaten üretici fiyatlarının tüketicinin kat be kat üstünde olmasının nedeni de bu. Kur artışı üretici fiyatlarına hemen yansıyor ama tüketiciye geçişkenliği belli bir zamanı alıyor. Ancak yurtiçi talebin canlı olması halinde bu geçişkenlik hızlanabilir ve aradaki fark kapanabilir. Üretici ile tüketici fiyat artışları arasında böylesine bir makas oluşması da ilk kez gerçekleşiyor. Aradaki farkın bir kısmı önümüzdeki dönemde muhtemelen tüketici fiyatlarına yansıtılacak, bir kısmı da yurt içi talebin zayıflamasından dolayı sineye çekilecek, ya da şirketlerin kâr marjları azalacak.
FİYATLAMA DAVRANIŞI BOZULUYOR
Hangi etkiyle olursa olsun fiyatlama davranışları da bozuluyor. Dolara duyarlı olan mal grubunun fiyat artışı ağustosta yüzde 3.02 olurken ve genel enflasyonu yukarı çekerken, hizmet grubu fiyat artışı yüzde 1.46´yı buldu. Bu da aylık olarak ve özellikle yaz ayları için yüksek bir oran ve giderek de yükseliyor.
KUR, İŞ YAPMAYI ENGELLİYOR
TL´nin bir ayda dörtte bir, yılbaşından bu yana yüzde 41 değer kaybettiği bir ortamda ithalatla bağlantılı olan bir fiyatlama yapılması, iş yapılması, yatırım yapılması da çok zor. Sadece yerli ürünlere, maliyetlere ve işgücüne dayalı sektör ve iş kollarında üretimin, iş yapmanın kolay olduğu düşünülebilir. Ama buradaki zorluk da enflasyonun yükselmesinden kaynaklanıyor. Yani kur artışı hem dolarla ve dışarıyla hem de TL´ye ve tamamen yerli ve milli iş yapmanın, yatırım yapmanın önünde ciddi engeller yaratıyor.
SANAYİ FAALİYETLER DARALIYOR
Nitekim bu durum İstanbul Sanayi Odası´nın Satınalma Endeksi PMI´a yansıdı. Ocak ayında 56 olan endeks değeri ağustos ayında 46.4´e düştü. 50´nin üstü büyümeyi, altı ise daralmayı gösteren endeksin aldığı son değer döviz kurundaki artışın enflasyonu azdırması, tüketici beklentilerini kırarak talebi azaltması ve sonuçta üretimi geriletmesi sonucunu doğurdu.
İTHALAT % 22.4 GERİLEDİ
Kur ve enflasyon patlaması, faizlerdeki artış, üretim ve tüketimde azalma, finansmanda yaşanan zorluklar kendini ithalat azalmasında da gösteriyor. İki yıllık yüksek artış eğiliminden sonra ithalat üçüncü aydır geriliyor. Haziranda yüzde 3.8, temmuzda yüzde 6.7 azalan ithalat, Ticaret Bakanlığı verilerine göre ağustosta da yüzde 22.4 geriledi. Geçen yılın ağustos ayında 19.2 milyar dolar olan ithalat 4.3 milyar dolar azalmayla bu ağustosta 14.9 milyar dolara indi.
İNİŞ SERT Mİ YUMUŞAK MI, HÜKÜMETE BAĞLI
İthalattaki bu keskin düşüş dış dengeyi düzeltmede pozitif bir gelişme ama aynı zamanda hızlı büyümenin sona erdiğinin de tescili. Bir aylık sert ithalat gerilemesi, ekonominin de sert inişe geçtiğinin işareti olabilir. Ama sert inişin ille de gerçekleşeceği anlamına gelmez. Sert iniş için ithalatın birkaç ay üst üste büyük düşüşler göstermesi gerekir.
Bu da en başta kurdaki gelişmelere bağlı. Kurun nasıl seyredeceği ise ABD ile yaşanan krize ve ekonomideki gelişmelere karşı hükümetin hangi önlemleri alacağına bağlı.
YUMUŞAK İNİŞTE SON FIRSAT
Merkez Bankası´nın dünkü enflasyon patlaması ardından bir şey yapması gerekiyordu ve ayın 13´ündeki toplantısında para politikasını gözden geçirmeye karar verdi. Yani faiz artıracak.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak da Orta Vadeli Programı eylülde açıklayacağını duyurmuştu.
Ekonomik gidişi yönlendirmede iki fırsatın son kullanılma tarihi eylül. Sonrası yumuşak iniş için çok geç olacak.
