Öncelikle Cumhuriyet Nedir?
Cumhuriyet sözlük anlamı açısından; “Çoğunluk anlamına gelen ‘cumhur’ kelimesinden mütevellit ‘siyasi mekanizması teorik açıdan seçimle belirlenen devlet idaresi” şeklinde okunur. Daha genel anlamda ise; millet tarafından seçilen parlamentoya dayanan ve başında cumhurbaşkanı olan siyasi bir rejim şeklidir. Genel kabul gören kanıya göre, bu rejimde yönetim, saltanatçı rejimlerde olduğu gibi babada oğula, ya da aile yakınlarına miras yoluyla geçmez. Gerçi bunun aksi uygulamalarının günümüzde birçok örneği söz konusudur, bu rejimlerin uygulandığı iddia edilen ülkelerin varlığı da bilinmektedir.
Cumhuriyet düşüncesinin izlerini Ortaçağ Yunan filozoflarından Aristo’nun düşüncelerinde bulabiliriz. İnsanlık tarihinde kılasik anlamda ilk cumhuriyet uygulamasına uygun devlet yapısına Roma’da rastlamaktayız. Modern çağda ise, ilk cumhuriyet 1776 da ABD’de, 1789 devriminden sonrada Fransa’da kurulmuştur.
Daha sonra ise, modernizmin oluşan saltanatı dolayısıyla Batının dünya genelinde elde ettiği güç sonucunda oluşan hâkimiyete binaen temeli saltanata dayanan Avusturya-Macaristan imparatorluğu ve akabinde de Osmanlı devletinin parçalanmasına müteakip modern algıya müsait toplumlar oluşturulduğu gibi, bu toplumların önemli bir kısmında da cumhuriyet rejimlerinin ilan edilmesi teşvik edilmiştir.
Cumhuriyet Rejimlerinin Olmazsa Olmazı Ulus Devlet…
Cumhuriyet yönetimi bizde de dönemin materyalist pozitivist ve jakoben algısına uyum içerisinde olan bir anlayışla hayata geçirilmişti. Bu algı açısından hareket edildiğinde, hayatın her alanında bu anlayışın vücut bulduğunu görmekteyiz.
Başta ‘ilkesel’ olarak genel anlamda saltanata karşı durulmuş olduğu kabul görse de, bu rejiminin ana karakteristik özelliğinin ulus devlet olduğu çok rahatlıkla anlaşılabilir.
Bu rejim sayesinde ulusçuluk furyası içerisinde kavmi kimliklerimiz iç edilmiş, hepimiz istemesek de Batılı bir formatta Türkleştirilip, laik ve seküler kılınmış ve kendine özgü bir tarzı var olan Türk usulü cumhuriyet rejimine inandırılmıştık!
Ulusçuluk “tarih, toplum, toprak, vatan ve dil” vs. unsurlarının söz konusu edildiği modern bir vaka olup, normalde cumhuriyet anlayışına zıt olduğu halde, bizdeki uygulamanın bunun tam tersi olduğu görülmektedir.
*)Bu yazı, 30 Ekim 2023 tarihinde farklibakis.net'te yayınlanmış, olup konunun önemine binaen “yeniden” yayınlıyoruz…
