Devlet, bir annenin elinden kaybedilen çocuğunu arama hakkını nasıl alır? Söz konusu olan çocuğunu yitirmiş olan bir annenin acısı. Buna saygı göstermemek bir insanlık ayıbı.
Bu söylem ve söylemin yol açtığı şiddet eylemleri hukukla, AİHM kararlarıyla uyuşmuyor. Geçen hafta Cumhuriyet Gazetesi´ndeki makalemde belirttiğim gibi, AİHM devlet gözetimine alındıktan sonra kendisinden uzun süre haber alınamayan kişilerin öldüğünü ve bundan devletin sorumlu olduğunu kabul ediyor. Türkiye ile ilgili olarak, devletin kaybedilen kişilerin yaşam hakkını ihlal ettiğini belirten pek çok AİHM kararı var. Devletin adam öldürdüğünün bir uluslararası mahkeme tarafından saptanması çok ağır bir hüküm. Devletin bu ağır suçlamadan kurtulması için, doğru dürüst bir soruşturma açması, failleri yargı önüne çıkarması gerekli. Cumartesi annelerinin de talebi tam da bu. Oysa, devlet ne yapıyor? Bu talebi ileri sürenleri teröristlik ile suçluyor. Bu hesapça AİHM de terörist oluyor. Devlet böyle davranmakla, AİHM kararlarındaki kaybedilen kişilerin ölümünden sorumlu olduğu suçlamasını kabul etmiş oluyor. Akıllı, vicdanlı bir devlet tutumu böyle mi olur?
Sorunun bir başka yönü daha var. Galatasaray Lisesi önünde toplanan anneler, gerek Anayasa´mızda, gerek Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi´nde öngörülen bir temel insan hakkını, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkını kullanıyor. Bu hak, ifade özgürlüğü hakkıyla da yakından bağlantılı. AİHM´in Türkiye ile ilgili onlarca kararı var. Oya Ataman kararıyla başlayan bu kararlar dizisinde AİHM´in söylediği şu: Barışçı bir gösteri söz konusuysa, devlet güçlerinin bunu engellemesi toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının ihlalidir. Devlet barışçı bir gösteriyi sadece engellememekle değil aynı zamanda engellenmesini önlemekle yükümlüdür. Gösteri yürüyüşü için izin alınmamış olması (Anayasa´mıza göre, toplantı ve gösteri yürüyüşü yapmak izne tabi değil), ya da bildirim yapılmamış olması devletin bu yükümlülüklerini değiştirmez. Kolluk güçleri, orantısız güç kullanarak, toplantıyı yasaklamakla, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının özünü ortadan kaldırmakta. Başka bir deyişle, sadece hakkın kullanılmasını sınırlamamakta, aynı zamanda hakkın varlığını reddetmekte. Oysa, Anayasa 13. madde hakkın özüne dokunulamayacağını belirtmekte.
Cumartesi annelerinin toplantısını hukuka aykırı bir biçimde şiddet kullanarak dağıtan devletin vatandaşlarına verdiği mesaj şudur: ?Ancak benim izin verdiğim toplantıları ve gösteri yürüyüşlerini yapabilirsiniz. İzin vermediklerimi yaparsanız sizi cop, gaz, tutuklama bekliyor.?
Siyasal iktidarın gözden kaçırdığı bir nokta var. Bütün temel hak ve özgürlükler gibi, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı da devlet tarafından bahşedilen bir lütuf değildir. Bireyler, insan oldukları için, doğuştan bu haklara sahiptir. İnsanı insan yapan bu temel değerler, devleti aşar, devlet egemenliğini sınırlar. Ancak demokrasiyle yönetilmeyen, otoriter rejimlerde, devlet kendi polisiyle, yargısıyla, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkını bastırır. Bu hakkı kullananları tutuklar.
