Büyükelçi dediklerimiz nasıl insanlardır?
En az bir yabancı lisanı iyi konuşurlar.
Adab-ı muaşeret bilen adamlardır. Cemiyetlerde nasıl oturulup kalkılacağından, ne giyileceğinden, çatalın hangi elde bıçağın hangi elde tutulacağından haberleri vardır. Dışişleri bakanlarının dediğinden çıkmazlar. Memleketlerinin menfaatinin haleldar olduğunu düşündükleri konularda müteyakkızdırlar.
Böylece, güzel güzel yaşarlar, sonunda emekli olurlar.
Benim bu çizdiğim bir çeşit karikatür.
Monşer karikatürü.
Doğru değil. Ya da en azından diplomat taifesinin bir kısmı için doğru değil.
Mamafih bir kısmı için doğru.
Suriye devriminin teşekkülü sırasında HTŞ’nin lideri Colani’yi normal siyasi zemine intibak ettirmek üzere Colani’yle iki defa görüşen Robert Stephen Ford’un Baltimore Dış İlişkiler’de verdiği konferansı dinlerken bu adamın bir ‘monşer’ olmadığını gördüm.
Zor yerlerde, Irak’ta, Cezayir’de, Suriye’de tehlikeli ortamlarda çalışıyor. Çalışırken risk alıyor. Mesela Arap Baharı’nın ilk zamanlarında Hama’yı ziyaret ediyor ve buradaki protestocularla temas kuruyor.
Baltimore Dış İşleri Konseyi’ndeki sunucu (Roy Gutman) Ford’u Suriye’deki büyükelçiliği sırasında tanıdığını söylüyor.
“Suriye’deki savaşı takip eden bir muhabirdim, onu olayları yakından takip eden nadir diplomatlardan biri olarak tanıyordum. Suriye halkının sesini dinledi ve Esed rejimiyle başını derde soktu” diyor.
Ford Suriye devlet başkanı Colani’yi anlatırken bir fotoğraf gösteriyor.
“Şu anda sol tarafta el-Kaide kılığında görülen odur. Musul’da üst düzey bir el-Kaide komutanıydı. Bölgede yüzlerce Amerikan askeri ölmüş ya da yaralanmıştı. Çatışma çözümü konusunda uzmanlaşmış bir İngiliz sivil toplum kuruluşu (Inter Mediate) yardımcı olmamı rica etti. ‘Bu kişiyi terörist dünyasından çıkarıp normal siyasete dahil edin.’
Robert S. Ford bu teklifi kabul ediyor.
2023 Mart’ında Idlib’de görüşüyorlar. Colani bu görüşmede Irak’taki el-Kaide saldırıları konusunda özür dilemiyor. Ama Idlib’de durumun Kuzey Irak’tan çok farklı olduğunu söylüyor.
Ford, Colani’nin tipik bir el-Kaide lideri olmadığını kanıtlamak için bir fotoğraf gösteriyor. Hac sırasında çekilmiş bir fotoğraf. Colani’nin yanında eşi de var. Dinleyicilere soruyor: Aranızdan kaç kişi Üsame bin Ladin’in eşinin bir fotoğrafını gördü?
Ford’a göre Colani’nin üç dört yıl içinde Suriye’de seçimlerin yapılacağını söylemesi de tipik bir el-Kaideci olmadığının delili.
Ford Ahmed el-Şara’nın Türkiye ile yakın ilişkilerini de anlatıyor.
“Türkler Ahmed el-Şara’nın ve Suriye hükümetinin yakın dostlarıdır. Türk yetkililer yeni Suriye hükümeti ile bir savunma anlaşması yapmayı ve hatta Suriye içindeki üslere Türk savaş uçaklarını konuşlandırmayı düşünmektedirler.”
Ford’un, Türkiye ile İsrail’in Suriye’de karşı karşıya gelme ihtimalinden söz etmesi de dikkat çekici.
“Orta Doğu’da şu anda İsrail’in varlığını tehdit edebilecek bir ülke ya da ülkeler kombinasyonu bulunmamaktadır. Tam bir askeri üstünlüğe sahipler. Ancak Türkiye Orta Doğu’da yükselen bir askeri güçtür.”
“Henry Kissinger bunu görüyor olsaydı birbiriyle hiç savaşmamış ancak şimdi temas halinde olan iki askeri gücümüz var derdi.”
Ford, Türkiye ile İsrail’in Suriye’nin savunmasız bedeni üzerinde birbirleri ile savaşmaktan kaçınmaları gerektiğini düşünüyor. Sonra devam ediyor:
“Ocak ayında Suriye’ye gittim. Onu cumhurbaşkanlığı sarayında gördüğümde sizi burada göreceğime milyonda bir ihtimal vermezdim dedim. Hafifçe gülümsedi ve dedi ki size sürpriz yapmayı seviyorum. Mizah anlayışı var. Normalde el-Kaideciler mizah yapmazlar.”
Ford SDG’ye ait olduğunu söylediği bir fotoğraf daha gösteriyor.
“Bu fotoğraf 2017 yılına aittir. Sarı giysili kişinin kim olduğunu bilen var mı? Onun adı Öcalan’dır. Kendisi Kürdistan İşçi Partisi’nin lideridir.”
Ford burada SDG’nin Işid’le mücadelede çok büyük yararlıklar gösterdiğini söylüyor. 1 Mayıs’ta verdiği bu konferansta Türkiye’deki çözüm süreci ile ilgili bir şey söylemiyor. ‘Bizim adamımız’ dediği Mazlum Abdi’nin SDG’yi Suriye ordusuyla birleştirme konusunda Şara ile anlaştığını anlatıyor.
İsrail’in bölünmüş bir Suriye istediğini teyit ediyor.
“İsrailliler Kürtlerin doğuda bağımsızlık ilan etmelerine ve Dürzilerin bağımsızlık ilan etmelerine yardımcı olmaya çalışabilirler.”
Konuşma soru cevap faslıyla birlikte oldukça uzun. Mamafih, zannediyorum aktardığım kadarı Amerikalıların ve İngilizlerin Suriye devrimi ile çok yakından ilgilendiklerine dair fikir veriyor.
Yazıyı toparlarken Ford’un “bizim adamımız” dediği Mazlum Abdi’nin Hadath televizyonuna verdiği röportajı okudum.
Abdi’nin “terörsüz Türkiye” sürecini ilgilendiren bir cümlesi vardı. “Suriye’nin birliği konusunda hepimiz mutabıkız ve ademi merkeziyetçilik ülkeyi bölmek anlamına gelmez.”
Abdi, Suriye’de Kuzey Irak’takine benzer bir özerk yapıyı ima ediyor olabilir.
Bizimkilerin istediği bu muydu?
Biraz bekleyince anlaşılır.
