Irak ve Kuveyt arasında 13 yılı aşkın süredir geçerliliğini sürdüren Khor Abdullah Anlaşması, yeniden kamuoyunun gündemine oturdu. Iraklı bir milletvekili, parlamentonun anlaşmanın iptalini talep edebileceğini ve hükümetin bu doğrultuda anlaşmadan çekilebileceğini belirtirken, Kuveytli yetkililer ise sürecin siyasi amaçlarla manipüle edildiği görüşünde.
Kuveyt hükümetinden üst düzey bir kaynak, "Irak'ta halkı Khor Abdullah meselesini yeniden alevlendirmeye teşvik edenlerin kişisel ve siyasi amaçları var, her seferinde meseleyi farklı şekillerde körüklüyorlar" açıklamasında bulundu.
Khor Abdullah Kanalı hakkında
Irak ile Kuveyt arasında yer alan Khor Abdullah kanal ve deniz yolu yaklaşık 60 kilometre uzunluğunda ve 40 kilometre genişliğinde. Bu kanal Basra şehrinde bulunan Umm Qasr Limanı'nı da içinde konumlanmış olup Irak'ın petrol ihracatının yaklaşık %90'ını buradan yapılmaktadır.
Irak ve Kuveyt, Khor Abdullah Kanalı'na ilişkin anlaşmayı Kasım 2013'te imzaladı. Dönemin Irak Başbakanı Nuri el-Maliki tarafından onaylanan anlaşma, daha sonra Irak Parlamentosu'nda kabul edilerek 42 sayılı yasa haline geldi.
Foto: Basra Körfezi'nin kuzeyinde, Kuveyt'in Bubiyan ve Warba adaları ile Irak'ın El-Fav Yarımadası arasında yer alan Khor Abdullah su kanalı.
Ancak bu gelişme ülkede büyük tartışmalara neden oldu. Nuri el-Maliki, anlaşma yoluyla Kuveyt'le uzlaşmakla ve Irak'ın haklarından taviz vermekle suçlandı.
Mahkeme kararı
Irak Federal Yüksek Mahkemesi, 4 Eylül 2023 tarihinde bir grup milletvekilinin başvurusu üzerine önceki kararını geri çekerek, Khor Abdullah Anlaşması'nın anayasa ihlali teşkil ettiğine hükmetti. Oysa mahkeme daha önce, 18 Ocak 2014'te anlaşmada anayasal bir ihlal olmadığını ilan etmişti.
Mahkeme, iptal kararını 1979 tarihli Antlaşmalar Yasası'na göre hazırlanan anlaşmanın 2005 Anayasası ile uyumlu olmamasına dayandırdı. Karara göre, anayasa yerine eski yasaya dayanılarak yapılan bu anlaşma geçersiz sayıldı.
Foto: Irak-Kuveyt Ortak Yüksek Komitesi'nin ikinci toplantısından bir kare (2012-AFP)
Irak Yüksek Yargı Konseyi, konuyu hem yasal hem de anayasal bir mesele olarak değerlendirirken, Kuveyt hükümeti yalnızca Irak hükümetinin resmi tutumunun dikkate alınması gerektiğini vurguladı.
Irak Parlamentosu Dış İlişkiler Komitesi üyesi Musenna Emin, konunun Irak açısından son derece hassas ve stratejik olduğunu ifade etti.
Bağdat'ın Tahrir Meydanı'nda ve Basra'da dün düzenlenen gösterilerde bir grup vatandaş anlaşmayı reddettiklerini duyurdu. Göstericiler, Irak hükümetinden Federal Mahkeme kararının uygulanmasını ve anlaşmadan çekilme yönünde adım atmasını talep etti.
Yargı Konseyi: Anlaşma yasaldır
23 Temmuz'da Irak Yüksek Yargı Konseyi Başkanı, resmi sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, Irak ile Kuveyt hükümetleri arasında imzalanan Khor Abdullah Anlaşması'nın yasal ve anayasal olduğunu duyurdu.