İran, coğrafya birliğimize, kültürel, dini ve tarihi iştiraklerimize rağmen son yıllarda hakkında hüsnü zannımızı neredeyse tamamen yitirdiğimiz bir ülke haline geldi. Tahran yönetiminin bölgemizde izlediği dış politika, İslam ümmetini derinden yaraladı. Adındaki ?İslam Cumhuriyeti? ibaresi, İran yönetimiyle ilgili değerlendirmelerimizde ?iyi niyet? ve beklentileri beraberinde getirdi.
1979 yılında İran´da Şahlık rejiminin yıkılmasına ve İslam Cumhuriyeti´nin ilanına şahit olduk. Osmanlı Devleti´nin yıkılması sonrasında İslam devletine olan iştiyak/hasret İran´da kurulan devletle bir nebze giderilmek istendi.
Fakat Ayetullah Humeyni liderliğinde kurulan devlet, İran´da halkın ve siyasi grupların beklentilerini karşılamadı.
İş birliği yaptığı Halkın Mücahitleri gibi solcu grupları devrim sonrası ilerleyen günlerde devre dışı bırakan Humeyni, Ali Şeriati´nin de bir zamanlar içerisinde olduğu ve Mehdi Bazergan, Ayetullah Talagani gibi tanınmış simaların yer aldığı ?İslami-milli? bir yapılanma olan ?İran Özgürlük Hareketi?ni de diskalifiye etti.
Mehdi Bazergan, devrim öncesi kurulan ve devrim sonrası 9 ay kadar devam eden ?Geçici Hükümet? döneminde başbakan olarak görev yapmış, Humeyni ve yakınlarının hükümet işlerine yerli yersiz müdahaleleri nedeniyle bu süre içerisinde 3 kez istifasını sunmuş, sonuncusunda görevinden ayrılmıştır.
İranlı Bir Entelektüel
Geçtiğimiz günlerde Türkiye´ye İran´da yayımlanan ve reformistlere yakınlığıyla bilinen İran-i Ferda Dergisi editörü ?Keyvan Samimi? geldi. Samimi, 70 yaşında olmasına rağmen sahip olduğu dinamizm gençlere taş çıkarır cinstendi. 17´li yaşlarda başladığı siyasi faaliyetlerinde devrim öncesi ve sonrası defalarca hapse girmesine rağmen heyecanından hiçbir şey yitirmemişti. Birçok İranlı´da olduğu gibi Türkiye´deki sosyal ve siyasal ortamı merak ediyordu. Yaklaşık bir hafta İstanbul´da kaldı. Türkiye´nin siyasal ve sosyal dokusu hakkında sorular soruyor, İran´la ilgili sorulara da cevaplar vermeye çalışıyordu. İran´ın yakın siyasi tarihine vukufiyeti takdire şayandı. Devrim öncesi ve sonrası İran´daki siyasi gelişmelere yakından şahit olmuş biriydi kendisi. Türkiye´deki İslami gençlik faaliyetleri oldukça ilgisini çekti. Telegram hesabından İranlı takipçileri için yaptığı paylaşımında, İstanbul´da üniversite gençlerine yönelik İslami kültürel faaliyetlerden övgüyle söz etti.
Keyvan Samimi Kimdir?
A-1979 Devrimi Öncesi
Keyvan Samimi, 1949 yılında ülkenin güneyindeki Abadan kentinde doğmuş. Babası Habibullah Samimi, Abadan Petrol Üniversitesi´nin ilk mezunlarından. Üniversitede petrol mühendisliği bölümünden mezun olan Habibullah Bey, o dönemde dünyanın en büyük rafinerisi olan İngilizlerin yönetimindeki Abadan Rafinerisi´nde işe başlar. Keyvan Samimi´nin babası Habibullah Bey, emperyalizm karşıtlığıyla öne çıkan Milli Cephe lideri Muhammed Musaddık taraftarlarındandı. İş yerinde İngiliz mühendis ve idarecilerle yaşadığı anlaşmazlıkları evinde ailesiyle paylaşırdı. Daha küçük yaşta bu mücadeleye şahit olan Keyvan, emperyalizme karşıtlık bilincini ilk olarak babasından almıştır.
Keyvan, Şiraz kentinde okuduğu lise yıllarında Musaddık yanlısı öğrencilerle siyasi faaliyetlere başladı. Şah Muhammed Rıza´yı protesto gösterisi sonrası daha 17 yaşındayken ilk hapishane tecrübesini yaşadı. 1966 yılında Tahran´da Sanatı Şerif Üniversitesi Kimya Bölümünü kazandı. Bu yıllarda Ali Şeriati´yle tanıştı. Şeriati´nin Hüseyniye-i İrşad Kültür Merkezi´ndeki faaliyetlerine aktif olarak katıldı. Şeriati´nin üniversite gençlerine yönelik çalışmalarında bizzat yer aldı.
İran Şah´ına karşı mücadelesi nedeniyle Samimi, 1975 yılında 11 yıl hapse çarptırıldı. O dönemde Halkın Mücahitleri örgütüne yakın olan Samimi, 1979 devrimine kadar sürecek 4 yıllık hapis sürecinde örgüt lideri Mesut Recevi´nin de aralarında bulunduğu kişilerle aynı hapishanede yattı. Recevi ve diğer örgüt ileri gelenleriyle siyasi düşünce farklılığı yaşayan Samimi, hapishanedeyken Halkın Mücahitleri´nden ayrıldı. Aynı hapishanedeki İran Özgürlük Hareketi´nin önde gelen isimlerinden İzzetullah Sehabi ile yakın dost oldu.
B-1979 Devrim Sonrası
Devrim sonrası Başbakan Mehdi Bazergan´ın kurduğu geçici hükümet döneminde Sanayi Bakanlığında genel müdürlük görevine getirildi. Humeyni ekibinin idari işlere müdahaleleri nedeniyle görevinden istifa etti ve kültürel faaliyetlere başladı.
Devrim sonrası daha ilk yıllarda Bazergan ve diğer Özgürlük Hareketi üyeleriyle devrimin rayından çıktığını tespit etmiş ve çalışmalarını bu minvalde tekrar dizayn etmişlerdi. Yeniden gençlerin bilinçlenmesine, İslam Devleti´nin hatalarına karşı genç nesli koruma mesuliyetini yaptıkları yapıcı eleştirilerle yerine getirmeye çalıştılar. Ayetullah Humeyni liderliğindeki yeni devletin yöneticilerine her ne kadar iyi niyetli yaklaşsalar da iktidarı elinde bulunanlar bu nezaketten uzaktı.
Ali Şeriati´nin arkadaşları veya Şeriati´nin temsil ettiği çizgide hareket eden kimseler ya bir bir hapse atıldı veya ülkeyi terk etmek durumunda kaldılar.
Samimi, 1981 yılında imtiyaz sahibi Ayetullah Talagani´nin kızı Azam Talagani´nin olduğu ?Peyami Hacer Dergisi?nde yazmaya başladı. 2004 yılında aylık Name Dergisi´ni çıkartmaya başladı. Dergi, 2 yıl sonra rejim tarafından kapatıldı. Keyvan Samimi de 2009 seçimlerinde Mir Hüseyin Musevi´yi desteklemesinden ötürü seçimler sonrası sorgusuz sualsiz hapse atıldı. Yaklaşık 6 sene kaldığı hapisten çıkmasının ardından Samimi, faaliyetlerine ara vermeden devam etti.
Keyvan Samimi, Şah dönemi ve devrim sonrasında defalarca girdiği hapishaneye son olarak, Türkiye ziyareti sonrası Tahran´daki 1 Mayıs İşçi Bayramı gösterilerine katılmasıyla atıldı. Bir aydan fazla bir süredir İran´ın siyasi mahkumlarının tutulduğu Tahran´daki meşhur Evin Hapishanesi´nde bulunuyor. Gözaltı süresinin bir ay daha uzatıldığı açıklandı.
İran-i Ferda Dergisi editörü Keyvan Samimi, şu anki İran yönetimi tarafından birçok zulme maruz kalsa dahi Tahran yönetimini eleştirilerinde dengeyi gözetmesi dikkat çekiciydi. Eleştirileri yıkıcı değil yapıcıydı. O kahrolası, ?devrimin evlatlarını yemesi? sözü ne kadar da doğruymuş meğer?
ABD, son yıllarda İran´a uyguladığı ekonomik yaptırımlarla halkı yönetime karşı ayaklanmaya sevk ediyor. Oysa birçok sosyal sorunun yaşandığı ülkenin ivedilikle normalleşmeye ihtiyacı var. Şu unutulmamalı ki, ?samimi´ insanların olumlu katkıları İran´ı olası halk kargaşasından alıkoyacaktır?
Kaynak: Özgün İrade Dergisi, Hqziran 2019 sayısı