Reklam Görüntülerine Tıklayarak Kitap Siparişi Verebilirsiniz


Faysal Mahmutoğlu


Suriye’deki Gelişmeler – I

Faysal Mahmutoğlu'nun "yeni" yazısı...


1916 Sykes-Picot Antlaşmasıyla Suriye, Fransa manda idaresine bırakıldı.

Fransa, Lübnan Devleti, Alevi Devleti, Cebel-i Dürzi Devleti, Halep Devleti ve Şam Devleti şeklinde bir yönetim sistemi inşa etti. Tüm aidiyetlere özerklik verdi ancak Kürtler ve Aramice konuşan Hıristiyanlar istisna tutuldu. Kürt bölgeleri Halep Devletine bağlandı. Kürtler de diğer etnik aidiyetler gibi özerklik talebinde bulundular. Özellikle Kürt Dağı civarında yaşayan Kürtler ısrarcı oldular.

1946 yılında Fransa’nın çekilmesiyle Suriye bağımsızlığına kavuştu. Belli taleplerden vazgeçmek şartıyla Kürtler Suriye Devletinin ayrılmaz parçasını oluşturdular.

11 Nisan 1949’da İsrail’le savaştan dönen Kürt subay Hüsnü Zaim’in darbe yapıp yönetimi ele geçirmesi, bir dizi askeri darbeyi tetikledi. Kürt asıllı Muhsin el- Barazi Başbakan olarak atandı. Araplar Zaim’i Kürt Cumhuriyeti kurmakla suçladılar.

Aynı yıl Suriye Sosyal Nasyonal Parti Mensubu Sami el- Hinnav, Zaim’i devirip idam etti. Aralık 1949’da Hinnav da başka bir Kürt subay olan Edip Çiçekli tarafından devrildi. Çiçekli Arap milliyetçisi gibi hareket etti.

Suriye’de Kürtler, Arap milliyetçisi iki parti ile Komünist Parti arasında tercih yapmak zorunda kaldılar. Tercihlerini Komünist Partisinden yana kullandılar. Zira Parti Genel Sekreteri Halil Bektaş isminde Şam’ın Hayal el Ekrad mahallesinden bir Kürt’tü. 1995 yılında ölünceye kadar Komünist Partiyi yönetti.

1958 yılında Suriye Mısır ile birleşti. Nasır, ilk icraat olarak Kürdistan Demokrat Partisi mensubu beş bin kişiyi tutuklattı.

13 Kasım 1960 günü Amuda şehrinde hayatlarında ilk defa sinemaya giden 500 Kürt çocuk, film seyrederken çıkan yangında kapılar askerler tarafından kitlendiği için 152’si yanarak can verdi. Kürtler, tarihe Amuda katliamı olarak geçen bu yangının rejim güçleri tarafından kasıtlı olarak çıkarıldığını düşünüyorlar.

1962’de nüfus sayımı adı altında 120 bin Kürt Türkiye’den göç ettikleri iddiasıyla vatandaşlıktan çıkarıldı, mülklerine el konuldu.

1970’te, ‘düzeltme harekâtı‘yla Arap olmayanlar önemli görevlere getirildi.

1971’de Baas Partisindeki iç iktidar mücadelesinden Hafız Esat galip çıktıi. O da ilk icraat olarak bizim hiç yabancısı olmadığımız bir uygulamayla Kürt bölgesine 41 örnek Arap köyü inşa etti. Heseke iline 25 000 Arap yerleştirildi.

1972-1976 arasında Baas Partisi üyesi Mahmud Eyyup isimli bir Kürt başbakan olarak görev yaptı.

Suriye Baş Müftülüğüne Nakşi Lider Kürt Ahmet Kuftaru getirildi. Böylece resmi Sünni İslam’ı 49 yıl boyunca bir Kürt temsil etti. Kuftaru aynı zamanda milletvekiliydi.

2008 yılında Said Nursi ekolünden Türkiye doğumlu Kürt asıllı Muhammed Said Ramazan el- Buti Şam’daki Emevi Camii’ne imam olarak atandı. 2011 yılında bir suikastla öldürüldü.

Bir taraftan bunlar yaşanırken diğer taraftan Kürtçe yayınlar yasadışı ilan edildi, Kürtçe yer isimleri, tıpkı Türkiye’deki gibi Arapçalaştırıldı. Kürtçe müzik yayını bile yasaklandı.

10 Mayıs 2005’te Nakşibendi şeyhi Kürt asıllı Muhammed Maşuk Haznevi kaçırılıp 3 hafta sonra ölü bulundu.

Suriye etnik çeşitlik bakımından fevkalade zengin bir ülke. Nüfusu Araplar, Kürtler, Ermeniler, Türkmenler, Çerkezler ve Çeçenlerden oluşmaktadır.

Kürtler ağırlıklı olarak PYD’nin Rojava diye adlandırdığı, Kürtlerin ise Batı Kürdistan olarak kabul ettiği bölgede yaşamaktadırlar. Şam’da ve Halep’te Kürt mahalleleri var. Günümüzde Şam’ın Kürt mahalleleri Şeyh Maksud ve Eşrefiye’dir. Şam’daki Kürt bölgesi 12. yüzyılda Selahaddin Yusuf bin Eyyub tarafından Haçlılardan kurtarılan bir bölgedir.  Efsaneye göre Kabil’in kardeşi Habil’i öldürdüğü dağın eteklerindedir.

Rojava 4 kantondan oluşmaktadır; Cizire, Kamışlı, Kobni ve Afrin. Hakim lehçe Kurmançidir.

Çerkezler ve Çeçenler Osmanlı döneminde buraya göç etmişlerdir.

Ermenilerin çoğu 1915 tehcirinde sağ kalanların torunlarıdır. Deyrezor steplerine ulaşanlardır. Musa Dağı civarında yaşayan Ermeniler istisnadır. Süryaniler Cizire kantonunda yaşarlar, Ermenice ders verilir. Kamışlı, Haseke ve Derik’te – ki bu bölgeler de Rojava’da – okulları vardır.

Suriye’de çoğunluk Sünni’dir. Arap Alevileri ( Nusayriler), Dürziler, küçük de olsa İmamiler ve İsmaililer mevcut. Afrin’de az miktarda Alevi bulunur. Afrin PYD kontrolündeyken ilk Meclis Başkanı Alevi Hevi İbrahim idi.

Ezidiler Kürt halkı içinde ikinci dinsel azınlığı oluşturuyor. Ezidilerin 13. yüzyılda bölgeye gelip yerleştikleri söylenir. Afrin ve Cizire kantonunda yaşıyorlar. Esas olarak Ezidilerin merkezi Irak Kürdistan bölgesindeki Şengal’dir. Şeyhleri ve meşhur Laleş Tapınağı Şengal’de bulunmaktadır.

Nusayriler orduda ve gizli serviste önemli mevkilere sahiptirler.

Baas rejimi, muhalif saldırılardan Nusayriler, Hıristiyanlar ve Dürzileri himaye ederken, Ezidi ve Alevileri korumadı. IŞİD saldırılarının en büyük mağdurları Ezidiler oldu.

Yahudiler de Suriye’de dinsel azınlığın ayrılmaz bir parçasını oluşturur. İki bin yıl önce Yahudi ilminin merkezi konumundaydı. Altı gün savaşından sonra çoğu tüm engellemelere rağmen İsrail’e göç etti.

Hıristiyanlar, Maruniler, Keldaniler ve Nasturiler’in ayrı ayrı kiliseleri mevcuttur.

Kürtlerin çoğunluk dini olan Sünni İslam Kürdistan’ın çoğu bölgesinde olduğu gibi, güçlü bir tasavvuf etkisi altındadır. Nakşibendiliğin Halidiye kolu, Kadiriliğe rakip olarak ortaya çıktı ve daha çok taraftar edindi.

Martin Van Bruinessen, Ağa, Şeyh ve Devlet isimli kitabında şeyhlerin (tüm İslam aleminde olduğu gibi) bizzat toprak ağası rolünü üstlendiğini ve sıklıkla topraksız çiftçileri (müritleri daha doğru bir tespit) çalıştırdıkları, köy sahibi oldukları gerçeğini yazar.

Suriye’de şeyhler ve ulema siyasal bir aktör olarak arenada yer almıyorlar.

 

Kaynak: fafklı bakış

Uyarı! Yapmış olduğunuz yorumlar incelendikten sonra onaylanacaktır onaylandıktan sonra gözükecektir


Resimlere Tıklayarak Kitap Satın Alabilirsiniz

YAZARLAR