Kuran-ı Kerim temel referans olarak insanı gündemine almıştır. Ona ya eyyu hannas (ey insan) diye hitap etmiştir. İnsanı eşrefi mahlûkat(en üstün, şerefli yaratık ilan etmiştir) Onu yeryüzünün halifesi olarak takdim etmiştir.
Kuran’ın temel olarak gerçekleştirmek istediği şey; her konuda sağlam, sadık, kaliteli insan yetiştirmektir. Bu amacına da daha ilk indiği zaman Mekke de, daha sonra da Medine de uygulamış en bedevi insanı en medeni insan haline dönüştürmüştür, değiştirmiştir.
İnsan isterse eşrefi mahlûk (yaratılmışların en hayırlısı, şereflisi)
İnsan isterse esfele safilin (yaratılmışların en aşağısı) olabilir.
Allah (cc) Kuran’ı ve onun elçisi olan Peygamberleri (as) göndererek kaliteli bir insan, kaliteli bir aile, kaliteli bir toplum oluşturmayı murat etmiştir.
Bu noktada iş insana düşüyor. Onun tercihi ne ise o oranda bir kişilik, şahsiyet kazanıyor. Şayet insan fıtrata uygun bir yol izler, Allah’ın (cc) verdiği fıtrat, ya da Allah’ın (cc) gönderdiği kitap ve de Allah’ın (cc) görevlendirdiği peygamber (sav)’e uyar, itaat eder, ittiba ederse o zaman hidayeti, doğru yolu bulur.
Zaten Kur'an'ı bizlere ulaştıran Allah Resulü'nün (sav) hayatı da Kur'an'da öngörülen model insanın ta kendisidir. Hz. Ayşe validemizin ifadesi ile "Onun ahlâkı, Kur'an ahlâkıdır.” Demiştik ve Kuran-ı Kerim’in öngördüğü Müslüman modelini maddeler halinde elimizden geldiği kadar bahsetmiştik bu haftada hadislerde öngörülen insan ve Müslüman modelini maddeler halinde anlatmaya çalışacağız;
1. İyi niyetlidir; inancında, düşüncesinde, söz, iş, icraat ve ibadetlerinde samimidir.
2. İnandığı dinin temel prensiplerine kayıtsız ve şartsız teslim olmuştur.
3. Kur'an'a ve onun hayata tatbik edilmiş şekli olan sünnete bağlıdır.
4. Her türlü hurafe ve batıl inanışlardan uzaktır.
5. İbadetlerinde ve hayır-hasenatında devamlıdır.
6. Günah ve hatalarında ısrarcı değildir. Günah işlediğini ya da hata yaptığını anladığında derhal yaptıklarından tevbe eder.
7. Güzel ahlâk sahibidir.
8. Elinden ve dilinden kimseye zarar gelmez. Her yönüyle güven ve emniyet insanıdır.
9. Hayır sahibi ve hizmet ehli bir insandır. "İnsanların en hayırlısı insanlara faydalı olandır” hadisini kendisine düstur edinmiştir.
10. Duyarlıdır; başkalarının acı ve ıstıraplarına karşı duyarsız kalmaz.
11. Kardeşlik hukukuna riayet ederek bütün Müslümanları kardeş bilir.
12. Uyanıktır.
13. Dost ve arkadaş seçimine dikkat eder.
14. Malayani ile boş vakit geçirmez.
15. Yaptığı her işi sağlam yapar.
16. Müslüman olarak yaşayıp Müslüman olarak ölmek en büyük arzusudur.
Tabiki bu maddeleri çoğaltabiliriz. Kuran’ın öngördüğü insan Allah’ın(cc) razı olduğu sevdiği insandır. Bu konuda önderimiz Resulullah’tır hiç şüphesiz. Onun hayatı tam bir denge üzerine inşa edilmiş, O (AS) yaşayan bir Kuran olarak tarif edilmiştir.
Ebû Yahya Suheyb İbni Sinan (r.a.)’den rivayet edildiğine göre Resul–i Ekrem (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Mü'minin durumu gıpta ve hayranlığa değer. Çünkü her hâli kendisi için bir hayır sebebidir. Böylesi bir özellik sadece müminde vardır: Sevinecek olsa, şükreder; bu onun için hayır olur. Başına bir belâ gelecek olsa, sabreder; bu da onun için hayır olur. (Müslim, zühd-65)
Ebû Hüreyre (r.a.)'den rivayet edildiğine göre, Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurdu "Kuvvetli mü'min, (Allah katında) zayıf müminden daha hayırlı ve daha sevimlidir. (Bununla beraber) her ikisinde de hayır vardır. Sen, sana yararlı olan şeyi elde etmeye çalış. Allah’tan yardım dile ve asla acz gösterme. Başına bir şey gelirse, "şöyle yapsaydım, böyle olurdu” diye hayıflanıp durma. "Allah'ın takdiri bu, O, ne dilerse yapar” de. Zira "eğer şöyle yapsaydım” sözü şeytanı memnun edecek işlerin kapısını açar. (Müslim, kader-34)
İşte bu makalenin konusu Kur’an’ın insanlığa getirdiği değerler ve gösterdiği hedefler olacaktır. Elbette Kur’an’ı baştan sona incelediğimizde, belki onlarca hatta yüzlerce değer ve hedeften bahsedilebilir. Ancak bu makalede ben, Kur’an’ın ortaya koyduğu altı evrensel değer ile altı hedeften bahsedeceğim. Kur’an’ın getirdiği değerler olarak, başta insanın bizzat kendisine verdiği değer, çalışma değeri, bireysel ve toplumsal bilinçlilik değeri, özgüven, oto-kontrol ve ahlaki değerler ele alınacaktır. Daha sonra da Kur’an’ın hedeflerinden bahsedilecektir. Hedefler olarak da, takva, dünya ahiret dengesini ayarlama, sosyo-ekonomik adaleti sağlama, örnek bir toplum (ümmet) oluşturma, bir inanç toplumu inşa etme ve dünya barışını tesis etme konuları incelenecektir.
Kuran’ın öngördüğü insanı sadece asrısaadetle sınırlamak elbette doğru olmaz. Her zaman ve her devirde Kuran’ın öngördüğü mü’minlerin yetişmesi ve yetiştirilmesi zorunludur. Çünkü Allah (cc) bunu bizden istemiş hatta emretmiştir. Bu konuda hem fert, hem aile, hem toplum olarak Kuran’ın öngördüğü kurallara uygun bir yapı oluşturmamız elzemdir.
“İçinizden hayra çağıran, iyiliği emredip kötülüğü meneden bir topluluk bulunsun. İşte onlar kurtuluşa erenlerdir.” (Ali İmran-104)
Kuran’ın öngördüğü insan rabbani bir insandır. Yani her işini Rabbine (cc) göre yapan ve yaşayan insandır. Kuran’dan beslenen, ruhunu, ilkelerini ondan alan, ona sımsıkı sarılan, yegâne gerçeğin o olduğuna şüphesiz inanan bir mü’min…
Kuran’ın öngördüğü insan; dünyaya çakılıp kalmaz, o buranın bir imtihan yeri olduğunu aklından hiç çıkarmaz. O Rabbinin (cc) rızasına odaklanmış, Ona kul olma, Resulüne (as )ümmet olma, Kuran’a cemaat olma gayretindedir.
Kuran’ın öngördüğü insan; hiç şüphesiz sadıktır, sağlamdır. Hem Allah (cc) ile ilişkilerinde, hem de kullarla olan münasebetlerinde daima dikkat ve rikkat ehlidir. O çok hassastır. Hele ki kul hakkı konusunda, tevhit konusunda!
Kuran’ın de ki: “Benim namazım, (her türlü) ibadetim, hayatım ve ölümüm, hepsi âlemlerin rabbi olan Allah içindir. (Enam-162)
Kuran’ın öngördüğü insan ibadetler konusunda da çok hassastır.
Kuran’ın öngördüğü insan; Rabbiyle daima baş başadır. Gerek dikey, gerekse yatay ilişkilerine daima dikkatlidir.
Kuran’ın öngördüğü insan temizdir, temizliğe önem verir. Çünkü Allah’ın temizlenenleri sevdiğini bilir.
Kuran’ın öngördüğü insanlardan olmamız dileğiyle. Selam ve dua ile..
