Savunma sanayi harcamaları artış kaydetmeye devam ederken, batı ülkeleri üretimleri, doğu ülkeleri ise satın aldığı ürünler ile ön planda yer almaya devam ediyor. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) tarafından 2002´den beri her sene açıklanan rapora göre, dünyanın en büyük 100 savunma şirketi 2016 yılında 374.8 milyar dolarlık silah, askeri ekipman ve hizmet satışı yaptı. Şirketler, 2010´dan beri ilk kez, bir önceki yıla kıyasla satışlarını artırdı. Satışların 2015 yılına göre yüzde 1,9´luk, 2002´ye kıyasla ise yüzde 38´lik bir artış gösterdiği belirtildi. ABD´li şirketlerin küresel çaptaki silah satışlarındaki payının yüzde 57,9 olduğu belirtildi. Buna göre ABD´li silah şirketlerin satışları 2016´da yüzde 4´lük artış kaydederek 217.2 milyar dolara ulaştı. Mayıs ayında patlak veren krizde Katar ile karşı karşıya gelen ülkelerin öncüleri konumundaki Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), aynı zamanda dünyanın en başta gelen silah ithalatçıları durumunda. SIPRI veritabanına göre Suudi Arabistan 2007-2011 arası döneme kıyasla 2012-2016 arasında savunma harcamalarını yüzde 212 artırmış durumda. Bu oran aynı dönemde BAE için yüzde 63 olarak gerçekleşmiş. Her iki ülkenin de ana silah tedarikçisi ABD. Onu İngiltere ve Fransa takip ediyor. Suudi Arabistan, ABD Başkanı Donald Trump´ın mayıs ayındaki ziyareti sırasında bu ülke ile 110 milyarı kısa vadede gerçekleşmek üzere toplam 350 milyar dolarlık bir silah alım anlaşması imzalamıştı. İçeriği tam olarak açıklanmayan bu anlaşmada başta hava savunma sistemleri ve hassas güdümlü silah sistemleri olmak üzere silahlı kuvvetlerin bütün birimlerine yönelik geniş bir yelpazenin kapsandığını iddia etmek yanlış olmayacaktır. Öte yandan Suudi Arabistan 2011 yılında ABD´ye 84 adet F-15SA savaş uçağı ile elindeki 70 adet F-15S´nin SA seviyesine modernizasyonu için 29 milyar dolarlık bir sipariş verdi. Suudi Arabistan İngiltere´ye 2007 yılında yaklaşık 41 milyar dolara siparişini verdiği 72 adet Typhoon uçağının sonuncusunu bu yıl haziran ayında teslim almıştı. Hava kuvvetlerinde ABD-Avrupa üretimi uçaklar kullanan bir diğer ülke Kuveyt. 2016 Eylül ayında 28 adet Typhoon için sipariş verilmiş; aynı yıl kasım ayında da 10.1 milyar dolara 32 adet F/A-18E/F Super Hornet alımı için ABD Dışişleri Bakanlığı´nın onayı çıkmıştı. ABD´den 2003-2006 yılları arasında 80 adet F-16E/F teslim alan BAE, envanterindeki Fransız yapımı Mirage 2000-9 tipi uçakları değiştirmek için bu ülke ile uzun süredir Rafale jetleri için görüşmeler yürütmekte. Kısa süre önce BAE´nin Rusya ile Suhoy üretimi Su-35 savaş uçağı için alımı ve yeni nesil bir savaş uçağının ortak geliştirilmesi için görüşmeler yürüttüğü haberleri büyük sürpriz etkisi yaratmıştı. Nitekim iki ülke şubat ayında 10 adet Su-35 için bir niyet mektubu imzaladılar.
ÇİN DEVREYE GİRDİ
DEAŞ´la mücadele ve Yemen harekatı nedeniyle artan ihtiyaçlar kapsamında Çin yapımı silah ve mühimmatlara Körfez ülkelerinden yoğun bir talep söz konusu. Listenin en tepesinde de Çin´in son dönemde en önemli savunma ihraç ürünü olan insansız hava araçları (İHA) bulunuyor. Suudi Kralı Selman bin Abdülaziz´in mart ayında Çin´e gerçekleştirdiği ziyaret sırasında imzalanan ve enerji başta olmak üzere çeşitli sektörleri kapsayan 65 milyar dolarlık anlaşmalar paketi kapsamında Suudi Arabistan´da bir İHA fabrikası kurulması ve Çin yapımı CH-4 İHA´larının lisans altında üretimi de var. Bazı kaynaklara göre bu anlaşma, 300 adet CH-4´ü içeriyor. CH-4´ün bölgedeki diğer kullanıcıları ise Irak, Mısır ve Ürdün. CH-4 ile aynı sınıftaki bir diğer Çin yapımı İHA olan Wing Loong da BAE, Suudi Arabistan ve Mısır envanterinde bulunuyor.
RUSYA S-400 İLE YÜKSELİŞTE
Rusya´nın Ortadoğu pazarında varlığı son dönemde büyük artış gösteriyor. Bölgedeki ABD yapımı M1 Abrams ana muharebe tankına sahip olan dört ülkeden Mısır ve Irak Rusya´ya T-90 tankı siparişi vermişlerdi; Suudi Arabistan ve Kuveyt de bu tank için müzakere masasında. Hava savunma erken ihbar ve silah sistemlerini münhasıran ABD yapımı ürünlerle kuran bölge ülkelerinden Suudi Arabistan´ın Moskova ile S-400 hava savunma sistemi alımı için ekim ayında bir anlaşmaya vardığı bildirilmişti. S-400´ler için Türkiye de geçtiğimiz günlerde anlaşmaya vardı. Öte yandan yine ekim ayı içinde bir diğer Körfez ülkesi Bahreyn´in de S-400 ile ilgilendiği haberleri basına yansımıştı. Ağustos ayında da Katar Savunma Bakanı, S-400 alımını değerlendirdiklerini açıklamış, Rusya Federasyonu Savunma Bakanı Sergey Şoygu da Moskova´da düzenlenen Army 2017 fuarında Katar askeri heyetine bu sistem ile ilgili bir tanıtım gerçekleştirileceğini bildirmişti.
TÜRKİYE SATIŞI YÜZDE 27,6 ARTIRDI
Öte yandan son yıllarda Suudi Arabistan ve BAE´nin, savunma alımlarında teknoloji transferi ve yerli firmalarla ortak üretim gibi modellere yönelmesi, bu formüller üzerinden pazarlık yapmaya daha açık olan Çin, Ukrayna, Güney Kore, Güney Afrika, Türkiye gibi alternatif ülkelerin de bölge savunma pazarında daha fazla pay almalarını sağladı. SIPRI´nin verilerine göre, Türk şirketlerin satışlarında yüzde 27.6, Güney Koreli şirketlerin satışlarında yüzde 20.6 artış kaydedildi. ABD ya da çoğu Avrupa ülkesine kıyasla siyasi koşul ve kısıtlamaları neredeyse hiç olmayan bu ülkeler, DEAŞ´la mücadele ve Yemen harekatından doğan acil ihtiyaçların temini için önemli kaynaklar haline geldiler. Dolayısıyla, her ne kadar ABD, Fransa ve İngiltere´nin bölge savunma pazarındaki hakim konumu devam ediyor olsa da, anılan ülkelerin bölgeye satışlarının daha da artması beklenebilir.
TRUMP EN BAŞARILI BAŞKANLARDAN
ABD Kongresine yapılan askeri anlaşma bildirimlerinden elde edilen verilere göre Donald Trump, son dönemin en fazla silah satışı yapan başkanlarından biri olarak kayıtlara geçti. Buna göre 2017 yılının Ocak-Kasım ayları arasında Trump yönetiminde ABD, yaklaşık 49 milyar dolar değerindeki askeri silah, mühimmat ve malzemeyi birçok farklı ülkeye satarak son yılların en yüksek satış rakamlarından birine ulaştı. Geçen yılki 33 milyar dolarlık satışın ardından bu yıl 50 milyar doları zorlayan bir seviyeye ulaşılması, Trump yönetiminin "silah anlaşmaları konusunda önceki yönetimlerden daha istekli" olduğu şeklinde değerlendirildi. Tek kalemde en yüksek miktardaki silah satışını "FA-18 Super Hornet" uçağı ile Kanada´ya gerçekleştiren ABD, bu satış için Kanada ile eylül ayında 5,2 milyar dolarlık anlaşma imzaladı. Kanada´yı 3,9 milyar dolar ile Bahreyn takip ederken, Suudi Arabistan ise 23 Ocak´tan bu yana ABD´den toplam 3,6 milyar dolarlık askeri alım gerçekleştirdi.
